Co z obywatelami krajów trzecich, którzy wjechali na terytorium RP uciekając przed wojną, ale minęło 15 dni a oni nie zdążyli poczynić dalszych kroków a nie mogą wracać do swoich krajów. W jaki sposób mogą przedłużyć legalność pobytu, a także uzyskać prawo do pracy?

Aktualizacja: 24.08.2023

Sytuacja osób, które nie podjęły w terminie kroków zmierzających do uregulowania swojego pobytu na terenie RP, jest trudna.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 komendant placówki Straży Granicznej, po uzyskaniu zgody Komendanta Głównego Straży Granicznej, może zezwolić cudzoziemcowi na wjazd na terytorium Polski na okres pobytu nie dłuższy niż 15 dni.

Jeśli cudzoziemiec pragnie zostać na terytorium RP po tym okresie, powinien złożyć wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. Wniosek ten można złożyć najpóźniej w ostatnim dniu legalnego pobytu.
Jeżeli termin na złożenie wniosku o udzielenie cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy został zachowany i wniosek nie zawiera braków formalnych lub braki formalne zostały uzupełnione w terminie wojewoda umieszcza w dokumencie podróży cudzoziemca odcisk stempla potwierdzającego złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy; a pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się za legalny od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy stanie się ostateczna. Konsekwencją uchybienia tego terminu jest to, że wojewoda jest zobowiązany do wydania odmowy udzielenia zezwolenia na pobyt, nawet wtedy, gdy wszystkie inne przesłanki zostały spełnione.

Wyjątkowo udokumentowany pobyt nie może być wyłączną przyczyną odmowy udzielenia zezwolenia w kilku przypadkach, tj.:
– zezwolenia na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela RP gdy cudzoziemiec jest małoletnim dzieckiem cudzoziemca pozostającego w uznawanym przez prawo RP związku małżeńskim z obywatelem Polskim i posiadającego zezwolenie na pobyt czasowy dla członka rodziny obywatela Polski lub zezwolenie na pobyt stały udzielone w związku z pozostawaniem w związku małżeńskim z obywatelem polskim,
– zezwolenia na pobyt czasowy dla małoletniego dziecka cudzoziemca, który przebywa na terytorium Polski na podstawie wizy krajowej lub zezwolenia na pobyt czasowy, jeżeli dziecko to urodziło się w okresie ważności tej wizy krajowej lub zezwolenia na pobyt czasowy.

Podobnie też, zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na inne okoliczności można udzielić cudzoziemcowi (jest to decyzja uznaniowa), jeżeli (art. 187 pkt 6 i 7 ustawy o cudzoziemcach):
– jego pobyt na terytorium Polski jest niezbędny z uwagi na konieczność poszanowania prawa do życia rodzinnego w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., a cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski nielegalnie, lub
– jego wyjazd z terytorium Polski naruszałby prawa dziecka, określone w Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. w stopniu istotnie zagrażającym jego rozwojowi psychofizycznemu, a cudzoziemiec przebywa na terytorium Polski nielegalnie.
Należy jednak podkreślić, że na pewno powyższe przepisy nie uprawniają do wykonywania pracy na terytorium RP.

W opisanej sytuacji alternatywnym rozwiązaniem, jeśli istnieją obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia, jest złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej (https://www.gov.pl/web/udsc/w-jaki-sposob-zlozyc-wniosek-o-udzielenie-ochrony-miedzynarodowej2).
Złożenie wniosku sprawia, że „nie wszczyna się postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu, a postępowanie wszczęte wcześniej zawiesza się.

Należy podkreślić, że o ile pobyt w trakcie rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jest legalny, to wykonywanie pracy jest nielegalne.

Załatwienie sprawy dotyczącej udzielenia ochrony międzynarodowej, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 39 ust. 1 ustawy, następuje w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na formularzu. Termin ten może zostać przedłużony do 15 miesięcy m.in. gdy z wnioskami o udzielenie ochrony międzynarodowej występuje w krótkich odstępach czasu duża liczba cudzoziemców i uniemożliwia to rozpoznanie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w terminie 6 miesięcy.

Jeśli sprawa dotycząca udzielenia ochrony międzynarodowej nie zostanie załatwiona w terminie 6 miesięcy i opóźnienie nie nastąpiło z winy wnioskodawcy, Szef Urzędu, na wniosek osoby, której dotyczy wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, wydaje zaświadczenie, które wraz z tymczasowym zaświadczeniem tożsamości cudzoziemca uprawnia tę osobę do wykonywania pracy na terytorium Polski.
Warto pamiętać, że konsekwencją złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jest obowiązkowa odmowa wszczęcia postępowania w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy, gdy w dniu złożenia wniosku o udzielenie tego zezwolenia cudzoziemiec ubiega się o udzielenie ochrony międzynarodowej lub o udzielenie azylu. Ostatecznie więc do wnioskodawcy należy decyzja, z której ścieżki będzie korzystał.