Jak w przypadku obywateli państw trzecich, starających się o pobyt czy ochronę pracujących zdalnie dla firm z siedzibą poza Polską płacić podatki w Polsce. Czy mają prawo na wykonywanie takiej pracy w trakcie ubiegania się o ochronę?

Zagadnienie związane z zatrudnianiem obywateli Państw trzecich w Polsce  w większości  regulują:

1. ustawa o promocji zatrudnienia  i instytucjach rynku pracy

2. ustawa kodeks pracy

3. ustawa o cudzoziemcach

4. ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

5. ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa

6.  ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych

Z uwagi na wielość aktów prawnych, każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Postawione pytanie ma charakter ogólny i odpowiedź na nie stanowić będzie jedynie generalny zarys regulacji prawnych.

W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć sobie na pytanie czym jest legalne zatrudnienie cudzoziemca. 

W regulacjach dotyczących zatrudniania cudzoziemców trudno znaleźć odpowiedź na to pytanie, dlatego należy  posiłkować się definicją „nielegalnego wykonywania pracy” wskazanej w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Nielegalnym wykonywaniem pracy przez cudzoziemca jest wykonywanie pracy przez cudzoziemca, który nie jest uprawniony do wykonywania pracy w rozumieniu art. 87 ust. 1 lub nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę, nie będąc zwolnionym na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy. 

Następnie należy odpowiedzieć na pytanie czym jest wykonywanie pracy. 

Wykonywanie pracy przez cudzoziemca oznacza zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej, pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do odpowiednich rejestrów.

Jak wynika z przedstawionej definicji wykonywaniem pracy jest między innymi zatrudnienie lub wykonywanie innej pracy zarobkowej (np. w oparciu o umowę zlecenia). 

Ustawodawca nie wyłączył z tej regulacji sytuacji, gdy pracodawcą jest podmiot niemający siedziby na terytorium Polski. 

Ponadto w definicji legalnej pracodawcy ustawodawca wskazał, iż pracodawcą jest jednostka organizacyjna, chociażby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę̨ fizyczną, jeżeli zatrudniają̨ one co najmniej jednego pracownika. 

W tym kontekście, o ile łączące Rzecząpospolitą Polską umowy międzynarodowe z państwem siedziby pracodawcy nie regulują tego zagadnienia inaczej, istnieje ryzyko postawienia względem cudzoziemca zarzutu nielegalnego wykonywania pracy. 

Ryzyko postawienia ww. zarzutu jest minimalne niemniej powinno ono być wzięte pod uwagę przez potencjalnego pracownika. 

W tym kontekście wszystko uzależnione będzie stanowiska Straży Granicznej  (która weryfikuje legalność zatrudnienia) lub  Szefa Urzędu do Spraw w Cudzoziemców (organ odwoławczy w sprawach o zobowiązanie do powrotu).

Odnosząc się do konieczności płacenia podatków przez osoby przebywające w Polsce, ale wykonujące pracę na rzecz podmiotów zagranicznych nie mających siedziby w Polsce, należy odnieść się do definicji „rezydencji podatkowej”. 

Posiadanie rezydencji podatkowej w Polsce związane jest z obowiązkiem rozliczania dochodów w Polsce na zasadach nieograniczonego obowiązku podatkowego.  

Oznacza to, iż osoby posiadające taką rezydencję podlegają̨ obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy). 

Osoby fizyczne, jeżeli nie mają na terytorium Polski miejsca zamieszkania, podlegają̨ obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Polski (ograniczony obowiązek podatkowy).

Kryteria ustalania miejsca zamieszkania dla celów podatkowych osoby fizycznej zawarte są̨ w art. 3 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski, jeżeli:

1) posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub

2) przebywa na terytorium Polski dłużej niż̇ 183 dni w roku podatkowym.

Definicja miejsca zamieszkania, zawarta w ustawie PIT, obejmuje dwa kryteria: pobyt na terytorium Polski dłużej niż̇ 183 dni w roku podatkowym lub posiadanie na terytorium Polski ośrodka interesów życiowych rozumianego jako centrum interesów osobistych lub centrum interesów gospodarczych. Spójnik „lub” oznacza, że spełnienie przynajmniej jednego z tych kryteriów pozwala uznać́ podatnika za osobę̨ mającą̨ miejsce zamieszkania na terytorium Polski.

Należy także pamiętać o problemie podwójnego opodatkowania tj. odprowadzania podatków w kraju, w którym dana osoba mieszka i w kraju, w którym pracodawca ma siedzibę. 

W tym kontekście należy sprawdzić czy zawarta została umowa między Polską a krajem siedziby pracodawcy. Większość umów, których stroną jest Rzeczypospolita Polska stanowi, iż wynagrodzenie osoby mającej miejsce zamieszkania w Polsce podlega opodatkowaniu tylko w Polsce.

Należy jednocześnie wskazać, że w przypadku zagranicznych pracodawców niemajacychw Polsce siedziby ani przedstawicielstw, pracownik będący rezydentem podatkowym w Polsce sam jest odpowiedzialny za prawidłowe naliczenie zaliczek na podatek. 

Zgodnie z art. 44 ust. 1a podatnicy osiągający dochody ze stosunku pracy z zagranicy bez pośrednictwa płatników są obowiązani bez wezwania wpłacać w ciągu roku podatkowego zaliczki miesięczne na podatek dochodowy. 

Należy to robić w terminie do 20. dnia następującego po miesiącu, w którym dochód był uzyskany, a za grudzień – przed upływem terminu określonego na złożenie zeznania. 

Zaliczki te należy wpłacać według skali podatkowej, stosując do uzyskanego dochodu stawkę 17 proc. 

Po zakończeniu roku należy złożyć do końca kwietnia zeznanie na druku PIT-36.