Jak wygląda sytuacja legalizacyjna osób, które w momencie wybuchu wojny przebywały poza Ukrainą i zamiast wracać do kraju ogarniętego wojną przyjechali do Polski? Skoro nie „uciekli z Ukrainy” to czy obejmuje ich jakaś ochrona?
Aktualizacja: 02.02.2023
Zgodnie z treścią ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, pobyt obywatela Ukrainy w Polsce uznaje się za legalny przez okres 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r., jeśli obywatel Ukrainy w okresie od 24 lutego 2022 r. przybył legalnie do Polski z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa i deklaruje zamiar pozostania na terytorium RP.
Z przepisów ustawy wprost wynika obowiązek przybycia z terytorium Ukrainy – bezpośrednio lub za pośrednictwem innych państw. Czytając jednak przepisy ustawy literalnie, należy uznać, iż legalny pobyt w Polsce przez okres 18 miesięcy nie będzie miał zastosowania wobec obywateli Ukrainy, którzy przejechali po 24 lutego 2022 r. do Polski, ale nie z terytorium Ukrainy (ani bezpośrednio ani pośrednio).
Zgodnie z prawem UE, ochronę tymczasową przyznaje się obywatelom Ukrainy zamieszkałych w Ukrainie przed dniem 24 lutego 2022 r., którzy musieli opuścić Ukrainę począwszy od tego dnia w następstwie inwazji wojskowej rozpoczętej w tym dniu przez rosyjskie siły zbrojne. Z przepisów tych jasno wynika, iż ochrona tymczasowa co do zasady nie należy się osobom, „które uciekły z Ukrainy niedługo przed dniem 24 lutego 2022 r. w związku z eskalacją napięcia lub które znalazły się na terytorium Unii (np. na wakacjach lub z powodów zawodowych) tuż przed tą datą i w wyniku konfliktu zbrojnego nie mogą powrócić do Ukrainy”.
Władze krajowe mogą jednak rozszerzyć zakres ochrony tymczasowej na te osoby. Jak już zostało wyjaśnione powyżej, nie wydaje się, by Polska zdecydowała się na to rozszerzenie, skoro wprowadziła kryterium przyjazdu „z terytorium Ukrainy”.
Tym samym obywatele Ukrainy, którzy przyjechali do Polski nie z terytorium Ukrainy po 24 lutego 2022 r. mogą legalizować swój pobyt w Polsce na ogólnych zasadach (tzn. obywatel Ukrainy może przebywać w Polsce w ramach ruchu bezwizowego lub na podstawie wizy, złożyć wniosek o pobyt czasowy – np. w związku z wykonywaną w Polsce pracą, lub o pobyt stały – np. gdy ma Kartę Polaka).
Warto zwrócić uwagę, że każdy obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy w Polsce w okresie legalnego pobytu na terytorium RP – jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi. Więcej informacji na ten temat można znaleźć tu: https://www.gov.pl/web/udsc/postepowania-ws-udzielenia-zezwolenia-na-pobyt-czasowy-i-prace-dla-obywateli-ukrainy-prowadzone-w-szczegolnym-trybie-od-dnia-29-stycznia-2022-r.
Obywatele Ukrainy mogą się również ubiegać o udzielenie ochrony międzynarodowej. Warto jednak pamiętać, iż w trakcie tego postępowania nie jest możliwy wyjazd z Polski ani podjęcie zatrudnienia (chyba że postępowanie trwa dłużej niż 6 miesięcy).
Podstawa prawna (8.04.2022 r.):
1. Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa2. Decyzja wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r. stwierdzająca istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE i skutkująca wprowadzeniem tymczasowej ochrony