Jak zalegalizować pobyt dzieci objętych ochroną czasową po 24.08.23?
Dzieci, które korzystają w Polsce z ochrony czasowej, choćby nawet były dziećmi osób uprawnionych od 1 kwietnia 2023 roku do złożenia wniosku o pobyt czasowy w Polsce, nie mogą uzyskać karty pobytu czasowego w Polsce (w obecnym stanie prawnym). Dzieci te mają zapewnioną legalność pobytu na terytorium RP do dnia 24 sierpnia 2023 roku. Polskie przepisy na ten moment nie regulują sytuacji pobytowej takich osób po 24 sierpnia 2023 roku.
Brak możliwości ubiegania się przez dzieci o pobyt czasowy (np. w celu pobytu z rodzicem) wynika z generalnej zasady wyrażonej w ustawie o cudzoziemcach, zgodnie z którą osobom objętym ochroną czasową odmawia się wszczęcia postępowania w sprawie o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. Specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy wprowadza wyjątek od tej zasady, ale tylko wobec osób wykonujących pracę, wykonujących pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz prowadzących działalność gospodarczą w Polsce.
Teoretycznie złożenie wniosku o pobyt czasowy w Polsce byłoby możliwe w przypadku utraty przez dziecko ochrony czasowej. Można ją stracić np. poprzez wyjazd z terytorium RP na okres powyżej 30 dni. Opisywane rozwiązanie rodzi jednak inny problem – poza oczywistą niedogodnością polegającą na wyjeździe dziecka z Polski i kwestią opieki nad tym dzieckiem, chodzi także o legalność ponownego wjazdu dziecka na terytorium RP. W sytuacji, gdy wjazd obywatela Ukrainy do Polski nie odbywa się z terytorium Ukrainy, czyli nie spełnia przesłanki objęcia go ochroną czasową w Polsce (na czym w tym wypadku by nam zależało), musi on dysponować tytułem uprawniającym do przekroczenia polskiej granicy i pobytu na terytorium Polski (np. mieć dozwolone dni pobytu w ramach ruchu bezwizowego). W praktyce takie rozwiązanie wydaje się więc mało prawdopodobne do zastosowania.
Wydaje się, że polski ustawodawca będzie musiał w najbliższych miesiącach uregulować kwestię pobytową dzieci osób, które objęte są ochroną czasową i od 1 kwietnia 2023 roku będą ubiegały się o pobyt czasowy w Polsce. Na takie rozwiązania oczekujemy. W związku z trwającą na terytorium Ukrainy wojną możliwe jest wydłużenie ochrony czasowej na czas po 24 sierpnia 2023 roku, a w przypadku zakończenia wojny – wprowadzenie okresu przejściowego, w którym możliwe będzie podjęcie kroków legalizujących dalszy pobyt obywateli Ukrainy w Polsce.
Na ten moment trzeba jednak przyjąć, że pobyt dzieci objętych ochroną czasową w Polsce jest legalny do dnia 24 sierpnia 2023 roku. Dopiero jeśli pewne będzie, że ani Polska ani organy UE nie wprowadzą nowych rozwiązań pozwalających na dalszy pobyt obywateli Ukrainy w Polsce, rozważyć można ubieganie się o udzielenie małoletniemu ochrony międzynarodowej w Polsce (nadanie statusu uchodźcy lub udzielenie ochrony uzupełniającej). Wydaje się jednak, że z rozważaniem podjęcia takich działań należy się jeszcze wstrzymać i oczekiwać na nowe rozwiązania prawne.