Jak zostać opiekunem tymczasowym dziecka z Ukrainy bez rodziców?

Jeśli dziecko, które przyjechało z Ukrainy nie posiada w Polsce rodziców ani innych prawnych opiekunów, należy wystąpić o ustanowienie na jego rzecz opiekuna tymczasowego.

Opiekun tymczasowy reprezentuje dziecko przed sądami i organami, sprawuje opiekę nad dzieckiem oraz nad jego majątkiem (art. 25. ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa).

Opiekunem może być krewny dziecka, powinowaci lub inne osoby dające rękojmię należytego wykonywania obowiązków opiekuna. Nie ma żadnych wymogów w zakresie obywatelstwa, znajomości polskiego czy polskiego prawa. Opiekunem dziecka może zostać zarówno obywatel Polski, jak i Ukrainy. Dla kilku dzieci można ustanowić jednego opiekuna tymczasowego, jeżeli nie zachodzi sprzeczność między ich interesami, zaś dla rodzeństwa powinien być to jeden opiekun.

Należy pamiętać, że opiekun nie posiada tak szerokich uprawnień jak rodzic. Pomimo, że sprawuje codzienną opiekę nad dzieckiem i reprezentuje je, może podejmować decyzje tylko w codziennych sprawach. Aby podjąć ważniejszą decyzję dotyczącą dziecka (np. poddanie dziecka operacji, wyjazd z kraju) musi uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego.

Postępowanie o ustanowienie opiekuna tymczasowego może być wszczęte na wniosek lub z urzędu. Katalog podmiotów uprawnionych do inicjowania tego postępowania znajduje się w art. 25 ust. 11 specustawy. Jeśli natomiast wiesz o dziecku z Ukrainy, które przebywa w Polsce bez opieki i nie ustanowiono na jego rzecz opiekuna tymczasowego, możesz poinformować o tym właściwy sąd opiekuńczy. Sąd powinien wtedy wszcząć odpowiednie postępowanie z urzędu.

Postępowanie o ustanowienie opiekuna tymczasowego jest prowadzone przez sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce pobytu dziecka. Jeśli np. dziecko przebywa w Warszawie, to wniosek o ustanowienie opiekuna tymczasowego należy złożyć w Sądzie Rejonowym, który obejmuje swoim działaniem daną dzielnicę.

W postępowaniu tym nie wnosi się opłat, a wydatki ponosi Skarb Państwa. Sąd rozpoznaje sprawę bezzwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od dnia wpływu do sądu wniosku lub powzięcia informacji o konieczności ustanowienia opiekuna tymczasowego. Sąd przeprowadza rozprawę, przesłuchuje kandydata na opiekuna tymczasowego i opiekuna faktycznego oraz dziecko, jeśli stopień dojrzałości dziecka na to pozwala. Czasami, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, sąd może oprzeć się na złożonych dokumentach i rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym.

Postanowienie o ustanowieniu opiekuna tymczasowego jest wykonalne z chwilą ogłoszenia lub wydania oraz doręczane jest uczestnikom postępowania, właściwej jednostce pomocy społecznej, powiatowemu centrum pomocy rodzinie oraz Komendantowi Głównemu Straży Granicznej.

Nadzór nad realizacją praw i obowiązków opiekuna tymczasowego sprawuje ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych oraz powiatowe centrum pomocy rodzinie.

Opiekun tymczasowy, który sprawuje pieczę nad więcej niż 15 dzieci, może złożyć wniosek do powiatowego centrum pomocy rodzinie o zatrudnienie osoby do pomocy. Powiatowe centrum pomocy rodzinie zapewnia pomoc prawną, organizacyjną i psychologiczną wszystkim opiekunom tymczasowym oraz przebywającym pod ich opieką małoletnim.

W załączeniu wzory obu wniosków do wypełnienia i złożenia w sądzie: