Nowelizacja Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy z dnia 08 kwietnia 2022 r.
W dniu 8 kwietnia Sejm przyjął kolejne poprawki dotyczące Ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. poz. 583 z późn. zm.), a także niektórych innych ustaw. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany.
- Zmiany dotyczące nadawania numeru PESEL osobom objętym Ustawą z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa:
– wydłużono do 90 dni termin na złożenie wniosku o nadanie numeru PESEL przez osoby, których wjazd na terytorium RP nie został zarejestrowany;
– rozwiązano problematyczną kwestię osób, które są objęte specustawą a którym nadano numer PESEL przed dniem jej wejścia w życie. Na wniosek takiej osoby jej dane w rejestrze PESEL będą odpowiednio uzupełniane;
– fakt, iż numer PESEL został nadany na podstawie specustawy będzie ujawniony w rejestrze PESEL poprzez oznaczenie UKR;
– osobom niepełnosprawnym, które nie są w stanie stawić się osobiście w urzędzie gminy, organy zapewnią możliwość złożenia wniosku w miejscu ich pobytu;
– numer PESEL będzie mógł być nadany z urzędu osobom, które nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnej i nie mają wyznaczonego opiekuna prawnego.
Nowe przepisy rozwiązują również sytuację gdy osobom, które w obecnym stanie prawnym są objęte ustawą o pomocy obywatelom Ukrainy zostały uprzednio wydane zaświadczenia o ochronie czasowej. Może to dotyczyć np. osób, które przyjechały z terytorium Ukrainy przez terytorium innego państwa. Takie zaświadczenie traci ważność, a osoba będzie poinformowana o konieczności jego zwrotu do Urzędu do Spraw Cudzoziemców.
- Zmiany w zakresie świadczeń przyznawanych osobom, które zapewniły osobom uciekającym z Ukrainy zakwaterowanie i wyżywienie
Do dotychczas istniejącego przepisu dodano sformułowanie, iż zapewnienie zakwaterowania i wyżywienia winno nastąpić „na własny koszt”. Sprecyzowano także, iż maksymalny okres 60 dni, za który może zostać przyznane świadczenie, liczony jest od dnia przybycie obywatela Ukrainy na terytorium Polski.
Ponadto, określono prawo osoby, która złożyła wniosek o przyznanie takiego świadczenia do wytoczenia powództwa przeciwko gminie właściwej do jego rozpoznania. Oznacza to, że ewentualne spory o wypłatę tego rodzaju świadczeń będą mogły być rozwiązane na drodze sądowej.
- W zakresie pracy obywatela Ukrainy na terytorium RP
Ustawa precyzuje, iż obowiązek zgłoszenia faktu zatrudnienia obywatela Ukrainy przez pracodawcę nie dotyczy sytuacji, gdy obywatel ten wykonuje leganie pracę w oparciu o przepisy art. 87 ustawy o promocji zatrudnienia tj. np. na podstawie zezwolenia na pracę, odpowiedniego zezwolenia na pobyt czasowy, ma prawo pracować z samego tytułu posiadania statusu uchodźcy w Polsce itp.
Ponadto, pracodawca, który nie dopełnił obowiązku zgłoszenia faktu zatrudnienia obywatela Ukrainy, nie będzie zagrożony konsekwencjami prawnymi określonymi w art. 120 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku, tj. karą grzywny.
Przewidziano także możliwość zatrudnienia obywateli Ukrainy, przebywających w Polsce legalnie na stanowiskach pomocniczych i obsługi w jednostkach samorządu terytorialnego, bez konieczności potwierdzania znajomości języka polskiego za pomocą dotychczas wymaganych dokumentów.
Ponadto obywatele Ukrainy posiadający wykształcenie psychologiczne (dyplom ukończenia studiów jednolitych lub pierwszego i drugiego stopnia) i przebywający w Polsce legalnie, w okresie 18 miesięcy od 24 lutego 2022 r., będą mogli udzielać świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień obywatelom Ukrainy.
- Zmiany w zakresie świadczeń dla osób objętych ochroną czasową
W świetle najnowszych zmian pomoc udzielana przez Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców osobom objętym ochroną czasową będzie mogła zostać ograniczona do zapewnienia zakwaterowania oraz nauki języka polskiego i podstawowych materiałów niezbędnych do nauki tego języka oraz pomocy dydaktycznych, jeśli miesięczny dochód w przeliczeniu na osobę przekracza dochód uzasadniający korzystanie z pomocy opieki społecznej. Obecnie kwota ta wynosi – przy osobie samotnie gospodarującej 776 zł a przy osobie mieszkającej z rodziną – 660 zł na osobę.
Osoby objęte ochroną czasową nie będą mogły korzystać z opieki zdrowotnej zapewnianej przez Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców jeśli są z tytułu zatrudnienia uprawnione do świadczeń z zakresu opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.
Ponadto, osoby, które otrzymują zaświadczenie o korzystaniu z ochrony czasowej nie będą otrzymywać indywidualnego pouczenia o prawach i obowiązkach. Pouczenie takie znajdować się będzie na stronie Urzędu do Spraw Cudzoziemców.
Określono również, że w przypadku gdy osoba, której wydano ww. zaświadczenie zostanie przekazana na do innego Państwa Członkowskiego na podstawie art. 177b ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1108 z późn. zm.) zaświadczenie to traci swoją ważność.
Nowelizacja precyzuje również świadczenia, do jakich uprawnione są osoby objęte pomocą w postaci zakwaterowania i wyżywienia. Są to:
1) stała pomoc pieniężna na zakup środków czystości i higieny osobistej albo środki czystości i higieny osobistej;
2) pomoc w formie nauki języka polskiego i podstawowych materiałów niezbędnych do nauki tego języka;
3) pomoce dydaktyczne dla dzieci korzystających z nauki i opieki w publicznych placówkach, szkołach podstawowych lub szkołach ponadpodstawowych;
4) finansowanie przejazdów środkami transportu publicznego:
a) w celu leczenia lub poddania się szczepieniom ochronnym,
b) w innych szczególnie uzasadnionych przypadkach.
- Zawieszenie do 31 grudnia 2022 r. biegu terminu na załatwienie sprawy przez organy w postępowaniach dotyczących zezwoleń na pobyt czasowy, pobyt stały oraz rezydenta długoterminowego
Oznacza to, iż organy nie będą związane dotychczasowymi terminami administracyjnymi np. 60 dni na wydanie decyzji w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy. Nie będą również zobowiązane do informowania strony o niewydaniu decyzji w terminie ani o przyczynie opóźnienia. Bezczynność organu w tym okresie ma nie skutkować uprawnieniem strony do wniesienia skargi o stwierdzenie bezczynności organu lub przewlekłości postępowania.
- Zmiany w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Wprowadzonymi zmianami usankcjonowano dotychczasową krytykowaną przez organizacje pozarządowe, w tym SIP , praktykę nieprzeprowadzania przesłuchania wnioskodawcy w procedurze udzielania ochrony międzynarodowej jeśli złożył(a) on/ona kolejny wniosek.
- Zmiany w ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
- Wprowadzono zmiany pozwalające na uzyskanie wizy podczas pobytu na terytorium Polski. Za wydanie tych wiz odpowiedzialny będzie Minister Spraw Zagranicznych. Na podstawie nowych przepisów wydane mają być przepisy wykonawcze. Określone zostaną: państwa, których obywatele będą mogli skorzystać z tej procedury, terminy na złożenie wniosku o wydanie wizy, dodatkowe warunki jakie będzie musiała spełniać osoba ubiegająca się o wydanie wizy na terytorium RP.
b) Przebywanie w Polsce na podstawie wizy humanitarnej będzie podstawą do udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na tzw. inne okoliczności. Przepisy wykonawcze mają określać państwa, których obywateli będzie dotyczyć ta regulacja.
- Komendant Główny Straży Granicznej będzie miał możliwość zapewnienia pomocy w utrzymaniu i reintegracji cudzoziemcom, którzy powrócili do kraju, gdy: została im udzielona pomoc w dobrowolnym powrocie; opuścili terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w terminie dobrowolnego wyjazdu określonym w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu lub gdy decyzja ta została przymusowo wykonana. Pomoc w reintegracji zapewniana będzie na wniosek cudzoziemca. Oznacza to, że osoby znajdujące się w jedynej z wyżej wymienionych sytuacji będą mogły otrzymać pomoc (np. finansową) mającą ułatwić ponowne rozpoczęcie życia w kraju, do którego powracają. Zakres i forma tej pomocy nie zostały jeszcze określone.
- Zmiany w tzw. tarczy anty-covidowej
Uchylono przepis, na podstawie którego dotychczas osoby, wobec których postępowanie w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej zakończyło się w trakcie trwania stanu epidemii, wciąż otrzymywały pomoc socjalną związaną z tą procedurą.
Uchylono także przepis stanowiący o wstrzymaniu wykonywania eksmisji w czasie trwania stanu epidemii/zagrożenia epidemicznego.