Rodzaje umów, na co zwracać uwagę, co jest ważne w przypadku zatrudniania migrantów?

Istnieje wiele rodzajów umów, które można zawrzeć w związku z wykonywaniem pracy w Polsce. Najpopularniejsze to:

– umowa o pracę,

– umowa zlecenie i

– umowa o dzieło.

Każda z tych umów jest zawierana w innych okolicznościach. Zakres praw i obowiązków osób wykonujących i powierzających pracę na podstawie tych umów też jest różny.

Co do zasady, umowa zlecenie i umowa o dzieło zapewniają osobie wykonującej pracę więcej swobody, ale umowa o pracę oferuje większe uprawnienia i szczególną ochronę przewidzianą w Kodeksie pracy.

Umowa o pracę

Pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonej pracy na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę, a pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

1) Są trzy rodzaje umowy o pracę:

– na czas próbny: na okres maksymalnie 3 miesięcy, w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika;

– na czas określony: maksymalnie trzy umowy następujące po sobie na łączny okres  nieprzekraczający 33 miesięcy;

– na czas nieokreślony: bez ograniczeń czasowych.

2) Wynagrodzenie za pracę jest płatne przynajmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie. Miesięczne wynagrodzenie płaci się z dołu, najpóźniej do 10-tego dnia następnego miesiąca.

3) Umowę o pracę można rozwiązać:

– za porozumieniem stron: gdy zarówno pracodawca jak i pracownik chcą zakończyć stosunek pracy;

– za wypowiedzeniem: okresy wypowiedzenia są określone przepisami (2 tygodnie do 3 miesięcy);

– bez wypowiedzenia: z winy pracownika (określone przepisami przypadki), w przypadku długotrwałej choroby lub nieusprawiedliwionej nieobecności pracownika, gdy zostały naruszone podstawowe obowiązki wobec pracownika lub gdy praca ma szkodliwy wpływ na zdrowie pracownika;

– z upływem czasu, na który została zawarta. 

4) Pracownik ma prawo do płatnych urlopów: wypoczynkowego, macierzyńskiego,  rodzicielskiego, i bezpłatnego wychowawczego.

5) Pracownik jest objęty publiczną opieką medyczną.

6) Pracownik ma prawo do płatnego zwolnienia w związku z chorobą (80% wynagrodzenia).

7) Pracownik wykonujący pracę w godzinach nadliczbowych ma prawo do podwyższonego wynagrodzenia za tą pracę lub do odpowiedniej ilości czasu wolnego.

Umowa zlecenie

Zleceniobiorca zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla zleceniodawcy.

1) Zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu zleceniodawcy, jeśli umowa nie wskazuje inaczej. Zleceniobiorca może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej, jeśli wynika to z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności.

2) W umowie najlepiej określić wprost kwotę wynagrodzenia za wykonanie zlecenia lub taryfę, jaka będzie miała zastosowanie. Co do zasady wynagrodzenie jest płatne po wykonaniu całego zlecenia, ale w umowie można określić inne zasady płatności. Uwaga! Zlecenie może być nieodpłatne, gdy wynika to z umowy lub okoliczności.

3) Zleceniodawca i zleceniobiorca mogą wypowiedzieć umowę zlecenia w każdym czasie. Jeśli to wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, należy naprawić powstałą szkodę.

4) Co do zasady, zleceniobiorcy nie przysługuje prawo do płatnych urlopów: wypoczynkowego, macierzyńskiego, rodzicielskiego, i bezpłatnego wychowawczego (ale zasiłek macierzyński może otrzymać zleceniobiorca, jeśli składki na ubezpieczenie chorobowe były dobrowolnie odprowadzane, a umowa zlecenie obowiązywała w dniu porodu).

5) Zleceniobiorca jest objęty publiczną opieką medyczną.

6) Zleceniobiorca może mieć prawo do płatnego zwolnienia w związku z chorobą, ale najpierw musi  złożyć wniosek o objęcie go dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. 

Prawo do zasiłku powstaje dopiero po upływie 90 dni nieprzerwanego okresu ubezpieczenia.

7) Zleceniobiorca nie ma prawa do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Umowa o dzieło

Przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

1) W umowie można określić:

– konkretną kwotę wynagrodzenia albo

– sposób ustalenia wynagrodzenia (tzw. wynagrodzenie ryczałtowe) albo

– wynagrodzenie na podstawie zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów (tzw. wynagrodzenie kosztorysowe).

Co do zasady, wynagrodzenie jest płatne po wykonaniu całego dzieła (chyba że dzieło jest oddawane częściami). W umowie można też określić inne zasady płatności.

2) Zamawiający może kontrolować sposób wykonania dzieła. Jeżeli dzieło jest wykonywane w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać przyjmujący zamówienie do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

3) Zamawiający może odstąpić od umowy także:

– w każdym czasie, dopóki dzieło nie zostało ukończone (ale ma obowiązek zapłacić umówione wynagrodzenie, pomniejszone o to co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła)

– gdy przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym.

4) Przyjmującemu zamówienie nie przysługuje prawo do płatnych urlopów: wypoczynkowego, macierzyńskiego, ojcowskiego, rodzicielskiego, i bezpłatnego wychowawczego.

5) Co do zasady, przyjmujący zamówienie nie jest objęty publiczną opieką medyczną.

6) Przyjmującemu zamówienie nie przysługuje prawo do płatnego zwolnienia w związku z chorobą.

7) Przyjmujący zamówienie nie ma prawa do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.