Jak zatrudnić osobę z Ukrainy, która wjechała po 24.02 i chce podjąć pracę, ale nie ma potwierdzenia przekroczenia granicy?

Zgodnie z art. 22 ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (“specustawy”) obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy w Polsce w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, w przypadku gdy:

1) jego pobyt na terytorium Polski uznaje się za legalny na podstawie specustawy (czyli wjechał do Polski z Ukrainy od dnia 24 lutego 2022 roku w związku z wojną w Ukrainie i z zamiarem pozostania w Polsce) lub

2) jest obywatelem Ukrainy przebywającym legalnie na terytorium Polski (czyli także osobą która wjechała do Polski jeszcze przed wojną, o ile przebywa w Polsce legalnie)

– jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi, a praca jest powierzana w wymiarze czasu pracy nie niższym niż wskazany w powiadomieniu lub liczbie godzin nie mniejszej niż wskazana w powiadomieniu oraz za wynagrodzeniem nie niższym niż ustalone według stawki określonej w powiadomieniu, proporcjonalnie zwiększonym w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy.

Zgodnie z powyższym jasne są warunki, jakie muszą być spełnione, by można było powierzyć pracę cudzoziemcowi. Co do obowiązku leżącego po stronie pracodawcy sprawa wydaje się jasna – istnieje konieczność terminowego powiadomienia urzędu pracy o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy.

Problemem są obowiązki ciążące na obywatelu Ukrainy. Jeśli chce być beneficjentem specustawy i na jej podstawie mieć uznany pobyt w Polsce za legalny, a jego wjazd do Polski nie został odnotowany w żadnym jego dokumencie i nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej lub przekroczenie granicy nastąpiło przez granicę, na której nie jest prowadzona kontrola graniczna, powinien wystąpić z wnioskiem o zarejestrowanie pobytu. Rolę takiego wniosku pełni wniosek o nadanie PESEL UKR. Nawet jeśli cudzoziemiec posiadał już PESEL nadany przed wojną, to by zarejestrować swój pobytu powinien udać się do dowolnego urzędu gminy i zawnioskować o aktualizację PESEL polegającą na dodaniu adnotacji UKR do posiadanego numeru.

Jednak zgodnie ze specustawą zarejestrowanie pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Polski następuje na jego wniosek (w postaci wniosku o PESEL UKR), złożony nie później niż 30 dni od dnia wjazdu na terytorium Polski. Ustawodawca nie zakreślił przy tym rygoru niedopełnienia tej czynności w terminie. Uznać w związku z tym należy, że uchybienie terminowi nie wywołuje dla obywatela Ukrainy negatywnych skutków ani nie pozbawia go uprawnień wynikających z ustawy.

Złożenie wniosku (o PESEL UKR) po upływie 30 dni od daty wjazdu na terytorium Polski nie powinno stanowić podstawy do odmowy rejestracji pobytu obywatela Ukrainy przez Komendanta Głównego Straży Granicznej, gdyż brak jest w ustawie przepisu stanowiącego materialnoprawną przesłankę takiej odmowy, jak również przepisu o charakterze kompetencyjnym, wskazującego organ właściwy do odmowy rejestracji pobytu.

Uchybienie 30-dniowemu terminowi pozostaje również bez wpływu na uznanie pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Polskie za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy, gdyż – jak wynika z przywołanej regulacji – uznanie legalności pobytu następuje z mocy prawa, bez konieczności wydania aktu z zakresu administracji publicznej czy dokonania jakichkolwiek czynności rejestracyjnych. Nie bez znaczenia w omawianym kontekście pozostaje również to, że ustawodawca w sposób jednoznaczny wskazał, kiedy pobyt obywatela Ukrainy na terytorium Polski przestaje być uznawany za legalny w rozumieniu powołanego przepisu: nastąpi to w sytuacji wyjazdu z terytorium Polski na okres powyżej 30 dni (art. 11 ust. 2 specustawy).

Złożenie przez obywatela Ukrainy wniosku po upływie 30 dni od daty wjazdu na terytorium Polski nie wpływa również na możliwość uzyskania numeru PESEL, gdyż ustawodawca nie zakreślił terminu złożenia wniosku o nadanie PESEL.

Jednak z punktu widzenia podmiotu, który chce powierzyć pracę obywatelowi Ukrainy, który nie jest w stanie wykazać legalności swojego pobytu w Polsce, bezpieczniej jest powstrzymać się od powierzenia pracy do czasu uzyskania przez cudzoziemca PESEL UKR, ponieważ na podmiocie powierzającym wykonywanie pracy cudzoziemcowi ciąży obowiązek weryfikacji, czy cudzoziemiec przebywa w Polsce legalnie, czy podstawa jego pobytu uprawnia go do wykonywania pracy oraz obowiązek przechowywania w aktach pracowników kopii dokumentów potwierdzających legalność pobytu cudzoziemca.