Czasowa ochrona cudzoziemców w UE po raz pierwszy?

W Unii Europejskiej trwają rozmowy na temat możliwości zastosowania instytucji czasowej ochrony dla osób uciekających przed konfliktem zbrojnym w Ukrainie. Wyjaśniamy na czym polega i jakie korzyści zostały przewidziane dla cudzoziemców objętą tą ochroną.

Instytucja ochrony czasowej została wprowadzona już w 2001 r. na mocy Dyrektywy Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między Państwami Członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami. W wymiarze prawa krajowego została uregulowana w art. 106 – 118 ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP.

Jej  celem jest przejściowe przyznanie ochrony dla osób masowo przybywających do RP, którzy opuścili swój kraj pochodzenia lub określony obszar geograficzny, z powodu obcej inwazji, wojny, wojny domowej, konfliktów etnicznych lub rażących naruszeń praw człowieka, do czasu gdy możliwy stanie się ich powrót do uprzedniego miejsca zamieszkania. Maksymalny okres przyznania tej ochrony wynosi 1 rok, z możliwością dwukrotnego przedłużenia o 6 miesięcy, w zależności od sytuacji bezpieczeństwa w danym kraju lub obszarze geograficznym. 

Wprowadzenie ochrony czasowej następuje zawsze na podstawie i w granicach określonych w decyzji Rady Unii Europejskiej, przy czym wprowadza ona jedynie minimalne standardy, a RP ma możliwość rozszerzenia zakresu przyznanej ochrony. W szczególności objąć nią może również inne osoby zmuszone do przesiedlenia niż wyłącznie te wskazane w decyzji Rady Unii Europejskiej.

Ochrona czasowa zostaje przyznana w uproszczonej, w stosunku do ochrony międzynarodowej, procedurze administracyjnej. Cudzoziemcowi objętemu ochroną czasową Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wydaje nieodpłatnie zezwolenie na pobyt oraz kartę pobytu (na rok, z możliwością przedłużenia, jednak nie dłużej niż na czas trwania tej ochrony), wizę (jeśli jest niezbędna w celu przyjazdu na teren RP), a także polski dokument podróży dla cudzoziemca, jeśli cudzoziemiec nie posiada paszportu. Cudzoziemcy mają również zapewnioną opiekę medyczną, zakwaterowanie oraz wyżywienie. Przez cały okres trwania ochrony czasowej cudzoziemcy mogą legalnie pracować, bez konieczności uzyskiwania dodatkowych zezwoleń. 

Instytucja ochrony czasowej przewiduje również możliwość przeniesienia cudzoziemca – za jego zgodą – do innego kraju członkowskiego Unii Europejskiej. 

Po zakończeniu okresu ochrony czasowej Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców podejmuje działania mające na celu umożliwienie powrotu cudzoziemcom do kraju pochodzenia lub na obszar, z którego przybyli.

UWAGA! Według stanu prawnego na dzień 28.02.2022 r. Osoby objęte ochroną czasową na terenie RP nie mogą w jej trakcie złożyć wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE. 

Do tej pory Rada Unii Europejskiej jeszcze nigdy nie wydała decyzji o zastosowaniu instytucji ochrony czasowej. Skorzystanie z tej możliwości będzie przełomowym momentem w rozwoju systemu prawa azylowego Unii Europejskiej.